«Εισβολή», «δημοψήφισμα για τους μετανάστες»… για την ρητορική των δεξιών και ακροδεξιών πολιτικών παρατάξεων της Ευρώπης η απόρριψη των μεταναστών είναι κοινός τόπος… μέχρι να αναλάβουν την εξουσία. Τότε αναγκάζονται να μεταβάλουν τις θέσεις τους όταν έρχονται αντιμέτωπες με την έλλειψη εργατικών χεριών λόγω του δημογραφικού προβλήματος.
Το 2017, η Τζόρτζια Μελόνι, τότε βουλευτής της ακροδεξιάς ιταλικής αντιπολίτευσης, έβλεπε στην άφιξη «στην Ιταλία 500.000 μεταναστών μέσα σε τρία χρόνια» μία «σχεδιασμένη εισβολή» με στόχο «την εθνική αντικατάσταση».
Το περασμένο καλοκαίρι, η ιταλική κυβέρνηση της οποίας ηγείται ανακοίνωσε , με ένα λακωνικό κείμενο, την έγκριση διατάγματος που επικυρώνει «την είσοδο» στην Ιταλία 452.000 ξένων εργατών για την περίοδο 2023-2025.
Η εφημερίδα La Stampa επέκρινε μία θεαματική οπισθοχώρηση, αλλά η ιταλική κυβέρνηση επικαλέσθηκε τις «παραγωγικές πραγματικότητες» της χώρας που μεταφράζονται σε 833.000 κενές θέσεις, κυρίως στους τομείς της αλιείας και της γεωργίας.
Η ίδια σύγκρουση ανάμεσα στην ρητορική και τις πράξεις υπάρχει στην Ουγγαρία. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν δεν χάνει ευκαιρία για να καταγγείλει την μετανάστευση στο όνομα της υπεράσπισης της «χριστιανικής Ευρώπης». «Εκείνοι που υποστηρίζουν την μετανάστευση υποστηρίζουν την τρομοκρατία», υπερθεμάτιζε τον Οκτώβριο.
Η Βουδαπέστη, που αρνείται να υποδεχθεί πρόσφυγες και να συμβάλει στον μηχανισμό αλληλεγγύης ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εκδίδει ασταμάτητα βίζες εργασίας για να αντιμετωπίσει την έλλειψη εργατικών χεριών.
Οικοδομή, εστίαση, εργοστάσια ηλεκτρικών μπαταριών… κατά την διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων ετών, ο αριθμός των εργατών που προέρχονται από χώρες εκτός της Ενωσης έχει διπλασιασθεί στην Ουγγαρία, από 35.000 στις αρχές του 2019 στις 73.000 στο τέλος του 2023. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, οι μετανάστες προέρχονται κυρίως από χώρες της Ασίας.
«Πρόκειται για ένα τελείως ανεξάρτητο καθεστώς μετανάστευσης, δεν μένουν πολύ σε μας», δικαιολογήθηκε ο Γκεργκέλι Γκούλιας, διευθυντής του γραφείου του Βίκτορ Ορμπάν.
1,5 παιδί ανά γυναίκα
Οπως και η Ιταλία (1,25 ανά γυναίκα το 2021), η Ουγγαρία (1,59) πάσχει εδώ και δεκαετίες από χαμηλή γεννητικότητα, η οποία, σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, συμβάλλει στην γήρανση του πληθυσμού της και, βραχυπρόθεσμα, έχει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της.
Η κατάσταση είναι παρόμοια σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου ο μέσος όρος είναι 1,5 παιδί ανά γυναίκα και το προσδόκιμο ζωής ξεπερνά τα 80 χρόνια, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία στατιστικής (Eurostat).
Η ανάγκη για ξένα εργατικά χέρια μπορεί να φθάσει στα 43,1 εκατομμύρια εργαζόμενους το 2050 για τους 27, σύμφωνα με μελέτη του Center for global developpement των ΗΠΑ που βασίζεται στην υπόθεση ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν θα προκαλέσει κατάργηση θέσεων εργασίας.
Ομως, την ώρα που η Frontex έχει καταγράψει 380.000 παράνομες εισόδους μεταναστών το 2023, τον υψηλότερο αριθμό από το 2016, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν σταματά να επαναλαμβάνει ότι δεν θέλει να υποδεχθεί αυτούς τους μετανάστες που προέρχονται στο μεγαλύτερο μέρος τους από την Αφρική, την Μέση Ανατολή ή το Αφγανιστάν.
Η Γαλλία, εκ των ευρωπαίων πρωταθλητών στην γεννητικότητα που βρίσκεται στο 1,68 παιδί ανά γυναίκα το 2023, πέρασε τον Δεκέμβριο επίμαχο μεταναστευτικό νόμο που χαρακτηρίσθηκε «ιδεολογική νίκη» από την άκρα δεξιά.
Σε μία ατμόσφαιρα δεξιόστροφου προσανατολισμού του διαλόγου, με το συντηρητικό κόμμα να ζητά την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την μετανάστευση, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έκανε λόγο για ένα νομοσχέδιο «ασπίδα» απέναντι στην παράνομη μετανάστευση.
Ο επικεφαλής της εργοδοτικής ένωσης MEDEF Πατρίκ Μαρτέν αντίθετα κατήγγειλε την «υπερβολική εστίαση» της συζήτησης στους μετανάστες χωρίς έγγραφα και την «απόκρυψη» της οικονομικής πλευράς του θέματος, την ώρα που μέχρι το 2050 οι ανάγκες της Γαλλίας θα ανέρχονται σε 3,9 εκατομμύρια εργαζόμενους.
Επαμφοτερίζουσα ρητορική
Η Γερμανία επικρίνεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση διότι υποδέχθηκε το 2015 800.000 πρόσφυγες κατά την διάρκεια της συριακής κρίσης. Ομως στην Γερμανία, 12,9 εκατομμύρια εργαζόμενοι θα φθάσουν στην ηλικία συνταξιοδότησης το 2036, δηλαδή το 30% του ενεργού πληθυσμού, σύμφωνα με την εθνική υπηρεσία στατιστικής Destatis.
«Θα έχουμε ανάγκη από περισσότερους μετανάστες», δήλωνε τον Οκτώβριο ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς, εκφράζοντας την ελπίδα ότι σύντομα πολλά ξένα «προικισμένα μυαλά και εξειδικευμένοι εργαζόμενοι θα εγκατασταθούν, θα ενταχθούν»… ανακοινώνοντας παράλληλα στην ίδια συνέντευξη στο Spiegel την πρόθεσή του «να περιορίσει την παράτυπη μετανάστευση» στην Γερμανία, γιατί «έρχονται υπερβολικά πολλοί άνθρωποι».
Μία επαμφοτερίζουσα ρητορική για την μετανάστευση που καταλήγει στο σχήμα «θέλουμε να σταματήσουμε την μετανάστευση αλλά και θέλουμε να επιλέγουμε τους μετανάστες μας», σημειώνει ο Patrick Simon, διευθυντής έρευνας του Institut national d’études démographiques.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η μετανάστευση υπήρξε κεντρικό θέμα του Brexit (2016). Εξι χρόνια μετά, η χώρα με την φθίνουσα γεννητικότητα (1,5 παιδί ανά γυναίκα), έχει καταγράψει ρεκόρ εισόδου μεταναστών (606.000) προερχόμενων από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την ώρα που ευρωπαίοι πολίτες έχουν εγκαταλείψει την Βρετανία.
«Το Brexit ενσαρκώνει τον επαμφοτερίζοντα και ανεδαφικό χαρακτήρα της αντιμεταναστευτικής ρητορικής», δήλωσε ο Patrick Simon καταγγέλλοντας «θεμελιακή υποκρισία».
«Οταν κλείνεις τις ροές, οι άνθρωποι που δεν μπαίνουν πια από την πόρτα περνούν από το παράθυρο», λέει ο δημογράφος François Héran. «Το Brexit, στους τομείς της οικονομικής έρευνας ή της μετανάστευσης, αποτελεί μία εκπληκτική εμπειρία που θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μάθημα για την υπόλοιπη Ευρώπη».
