Ο όρος “Revenge Porn” ή Εκδικητική Πορνογραφία, αναφέρεται στην διανομή άσεμνων σεξουαλικών εικόνων ή βίντεο ατόμων χωρίς τη συγκατάθεσή τους, με σκοπό να προκαλέσει αμηχανία ή δυσφορία για εκδικητικούς σκοπούς. Το Revenge Porn αποτελεί ένα από τα πλέον σοβαρότερα εγκλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αστυνομικές αρχές ανά το παγκόσμιο, αλλά και η ίδια η κοινωνία ευρύτερα.
Τι είναι το Revenge Porn;
Revenge Porn είναι η αναπαραγωγή και διάθεση σεξουαλικά άσεμνων εικόνων ή βίντεο οι οποίες δημιουργήθηκαν από έναν σύντροφο κατά την διάρκεια μιας ερωτικής σχέσης, με ή χωρίς τη γνώση και τη συγκατάθεση του θύματος και οι οποίες αφού η σχέση τελειώσει, εκδικητικά διανέμονται δημόσια. Αυτά στη συνέχεια εξαπλώνονται πολύ γρήγορα σε ολόκληρο το διαδίκτυο μέσω ανώνυμων δικτύων, φόρουμ και ιστότοπων εκδικητικής πορνογραφίας.
H Εκδικητική Πορνογραφία αφορά άτομα όλων των ηλικιών, από παιδιά 11 ετών μέχρι ενήλικα άτομα μεγαλύτερων ηλικιών. Ωστόσο, τα πιο συχνά αναφερόμενα περιστατικά προέρχονται από άτομα που είναι στην εφηβεία τους, κυρίως κατά την διάρκεια της ενηλικίωσης τους. Στην πλειοψηφία του, το εν λόγω υλικό λαμβάνεται από ζευγάρια που βρίσκονται σε σχέση. Παρόλα αυτά, σε αρκετές περιπτώσεις, το θύμα (άνδρας ή γυναίκα), έχει υποστεί σεξουαλική βία η οποία διευκολύνεται από χορήγηση ναρκωτικών (rape drugs) που προκαλούν επίσης μειωμένη αίσθηση πόνου, συμμετοχή σε αποτρόπαιες σεξουαλικές πράξεις ή/και αμνησία.
Η κατοχή του υλικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους δράστες για να εκβιάσουν τα υποψήφια θύματα σε άλλες σεξουαλικές πράξεις, να τα εξαναγκάσουν να συνεχίσουν τη σχέση ή να τους τιμωρήσουν για το τέλος της σχέσης (σε περίπτωση σχέσης), για να τα σιωπήσουν, να καταστρέψουν φήμη τους ή / και για οικονομικό κέρδος.
Πότε εμφανίστηκε αυτό το φαινόμενο;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αναφερόμενες περιπτώσεις εκδίκησης μέσω εικόνων και βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου, έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά το 2015 και το 2016. Με τα κινητά τηλέφωνα να γίνονται όλο και πιο έξυπνα και οι κάμερες να περιλαμβάνονται ως βασικός εξοπλισμός στα περισσότερα μοντέλα, η δημοσιοποίηση εικόνων και βίντεο είναι πλέον δυνατή και επιτυγχάνεται άμεσα και με μεγάλη ευκολία. Αυτό οδήγησε σε αύξηση των ατόμων που μοιράζονται οικείες εικόνες με τους συντρόφους τους μέσω κοινωνικών μέσων και άλλων υπηρεσιών άμεσων μηνυμάτων (Viber, WhatsApp, Messenger, κλπ).
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της Εκδικητικής Πορνογραφίας στο θύμα;
Όταν μια σχέση τελειώσει και η διάλυση της δεν είναι φιλική, ορισμένα άτομα μπορεί να επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις εικόνες και βίντεο που έχουν από τον/την πρώην σύντροφό τους εναντίον τους, ως μέσο εκδίκησης. Αυτό μπορεί να καταστεί εξαιρετικά επιζήμιο για το θύμα. Τέτοιες οικείες και ιδιωτικές εικόνες, στις περισσότερες περιπτώσεις, προορίζονται για προβολή μόνο από τον παραλήπτη και συνήθως τα θύματα έχουν εμπιστευτεί τον/την σύντροφο τους για να μοιραστούν τέτοιο προσωπικό περιεχόμενο μαζί τους και έχουν λάβει διαβεβαίωση ότι δεν θα ενεργούσε τόσο κακόβουλα.
Όταν μια τέτοια εικόνα κοινοποιείται σε άλλους ή ακόμη χειρότερα, δημόσια στο κοινό, τότε αυτό το άτομο δεν ελέγχει ποιος βλέπει αυτήν την εικόνα του εαυτού του. Αυτή η έλλειψη ελέγχου σε συνδυασμό με την αίσθηση ταπείνωσης, τον εξευτελισμό, την γελοιοποίηση, την δημόσια ντροπή και τον φόβο της περιθωριοποίησής τους, καθιστά τα θύματα αδύνατα αντιδράσουν, αφήνοντάς τα έρμαιο στα χέρια των δραστών τους, προκαλώντας τους ανεπανόρθωτη ζημιά. Η παραβίαση της εμπιστοσύνης που επέδειξε ο θύτης, ασκεί τρομερή ψυχολογική πίεση στο θύμα, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια και η εισβολή της στην καθημερινότητα μας, επηρεάζει άμεσα και τους πολιτικούς, ηθικούς, δεοντολογικούς, οικονομικούς και γενικότερα τους κοινωνικούς κανόνες της εποχής. Η εξάπλωση της επήλθε με γεωμετρική πρόοδο, τόση που ήταν αδύνατο να αφομοιωθεί από μια γενιά στην άλλη, με αποτέλεσμα στην συντριπτική πλειοψηφία οι γονείς και η κοινωνία ευρύτερα να αδυνατεί να κατανοήσει βασικές αρχές λειτουργίας, αλλά και κινδύνους που αυτή εμπερικλείει. Με απλά λόγια, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τις συνέπειες των ηλεκτρονικών μας ενεργειών.
Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι όσο και αν υπάρχει η εμπιστοσύνη μεταξύ δύο προσώπων που βρίσκονται σε μία σχέση και πιθανόν να επιθυμούν την αποστολή προσωπικών φωτογραφιών μέσω διαδικτύου, υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα η σχέση αυτή στο μέλλον να αλλάξει και μια τέτοια φωτογραφία δυνατόν να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας.
Υπάρχουν ιδιωτικές εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων, όπως το Snapchat, το Signal, κλπ, που ισχυρίζονται ότι οι φωτογραφίες σας θα εξαφανιστούν μετά την προβολή τους καθώς προσθέτουν ένα επιπλέον επίπεδο ασφάλειας, αλλά ο δέκτης μπορεί ανά πάσα στιγμή να τραβήξει ένα στιγμιότυπο οθόνης ή ακόμη και φωτογραφία της οθόνης με άλλο μέσο.
Πώς αντιμετωπίζεται η εκδικητική πορνογραφία;
Καταρχήν, ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα, είναι το γεγονός ότι πρέπει να γίνει κατανοητό από τα θύματα ότι δεν ευθύνονται αυτά για το γεγονός αυτό και πρέπει να μιλάνε, είτε πρόκειται για ανήλικους είτε για ανήλικους ανθρώπους. Μόνο έτσι θα καταστεί εφικτή η τιμωρία του θύτη, αλλά και για να απομακρυνθούν, όσο είναι εφικτό από τις διάφορες ιστοσελίδες και πλατφόρμες κοινωνική δικτύωσης, τέτοιες εικόνες και βίντεο.
Εξίσου σημαντικό, είναι να γίνει κατανοητό και από τους γονείς ότι τα παιδιά τους είναι θύματα της εν λόγω κατάστασης και σε καμία περίπτωση να μην ρίχνουν την ευθύνη στο παιδί τους. Η σεξουαλικότητα αποτελεί συστατικό μέρος της ενηλικίωσης τους και από την στιγμή που ζούμε στην ψηφιακή εποχή, αναπόφευκτα αυτή θα εκφραστεί και μέσω της τεχνολογίας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Δεν αρκεί δηλαδή να δείξουμε στα παιδιά μας πως να μπαίνουν στο διαδίκτυο, πως να βλέπουν βίντεο στο YouTube, να συνδέονται με το Tik-Tok, το Viber, το Instagram ή πως να χρησιμοποιούν το Teams, το Zoom ή οποιοδήποτε άλλο μέσω τηλεκπαίδευσης ή ψυχαγωγίας. Επιβάλλεται ταυτόχρονα να τους εξηγήσουμε ποιες είναι και πώς λειτουργούν οι υπηρεσίες απορρήτου και τοποθεσίας κ.λπ. που συνοδεύουν την κάθε εφαρμογή.
Στο πρακτικό μέρος, τα θύματα εκδικητικής πορνογραφίας πρέπει να ενημερώνουν άμεσα τις αρχές έτσι ώστε να λαμβάνονται όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα και δράσεις, τόσο προς το θύμα, όσο και προς τον θύτη. Τα θύματα έχουν δικαιώματα και το οποιοδήποτε υλικό τα αφορά, διέπεται από νομοθεσία που τα προστατεύει. Στη συντριπτική πλειοψηφία ο θύτης είναι γνωστός στο θύμα, έτσι εύκολα μπορείτε να λάβετε νομικά μέτρα εναντίων του.
