Σημεία από τη συζήτηση Νίκου Δένδια με τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Φίλη στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών

Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, συμμετείχε χθες, Τετάρτη 10 Απριλίου 2024, στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (“DELPHI ECONOMIC FORUM ΙΧ”).

Ακολουθούν σημεία από την συζήτηση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας με τον Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και Διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, Κωνσταντίνο Φίλη:

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο μεγαλύτερος οικονομικός παίχτης στη γεωγραφική ενότητα Ευρώπη, να αντιληφθεί ότι η άμυνα είναι ένα στοιχείο το οποίο την αφορά. Διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τώρα ήταν ένας οικονομικός γίγαντας, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς, συγχρόνως ένας γεωπολιτικός νάνος.
• Εδώ και λίγα χρόνια θα ήταν απίστευτο η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποφασίσει να διεξάγει μια τόσο μεγάλη επιχείρηση (ΑΣΠΙΔΕΣ) σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και της οποίας η Ελλάδα να έχει την ηγεσία, στη Λάρισα.
• Οι περισσότεροι Υπουργοί Άμυνας θέλουν να έρθουν να δουν την Διοίκηση των ΑΣΠΙΔΩΝ
• Οι ΑΣΠΙΔΕΣ λοιπόν είναι μία πρώτη απόδειξη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μαθαίνει να αντιδρά γρηγορότερα στις γεωπολιτικές προκλήσεις και στα γεωπολιτικά ερεθίσματα.
• Η επιχείρηση ΑΣΠΙΔΕΣ είναι μια καθαρά αμυντική επιχείρηση η οποία προστατεύει και τα ευρωπαϊκά και τα πιο στενά ελληνικά συμφέροντα, αν σκεφτείτε ότι η μείωση στο λιμάνι του Πειραιά της κίνησης είναι της τάξεως του 40%, 50%, επειδή έχει κλείσει το Σουέζ.
• Η Ελλάδα για να παίξει το ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή πρέπει να έχει συμμετοχή στα τεκταινόμενα στην ευρύτερη περιοχή. Δεν μπορεί να περιοριστεί στα στενά γεωγραφικά της σύνορα. Αυτό είναι μια εξαιρετικά μυωπική προσέγγιση. Και κάτι άλλο, δεν μπορείς να επικαλείσαι και να ζητάς τη βοήθεια όλων των άλλων στα στενά δικά σου προβλήματα εάν εσύ δεν συμμετέχεις στην επίλυση των ευρύτερων προβλημάτων και των ευρύτερων ευρωπαϊκών προβλημάτων. Και μάλιστα, όταν απειλούνται αυτές οι αρχές τις οποίες εσύ υποστηρίζεις και απαιτείς να εφαρμόζονται στη δική σου περίπτωση. Αυτό που λένε there is no free lounge. Η Ελλάδα πρέπει να μετέχει με τις δυνατότητές της, με τις δυνάμεις της, στην προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων του διεθνούς γίγνεσθαι στην ευρύτερη περιοχή μας. Αυτό εφαρμόζει η Κυβέρνηση και νομίζω αυτό στηρίζει πια μια πολύ μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας. 

• Έχουμε ξεκινήσει την μεγαλύτερη προσπάθεια μεταρρύθμισης των ελληνικών δυνάμεων που έχει γίνει ποτέ, την «Ατζέντα 2030».
• Πήγα στην Φινλανδία να παρακολουθήσω μια μονάδα του Φινλανδικού στρατού. Κατ’ αρχήν, ο λόχος αυτός ήταν λόχος νεοσυλλέκτων. Στις 4 εβδομάδες είχε ρίξει ο κάθε Φινλανδός στρατιώτης 40 γεμιστήρες με σφαίρες. Ο Έλληνας στρατιώτης σήμερα στους 9 μήνες που υπηρετεί, όταν τελειώσει είναι θέμα αν έχει ρίξει ένα γεμιστήρα με σφαίρες. Δεύτερον: Κάθε λόχος είχε 100 drones και τα drones τα αντιμετώπιζε σαν αναλώσιμα. Δεν θέλω να σας πω και δεν πρέπει να σας πω πόσα drones έχει όλος ο ελληνικός στρατός μαζί. Όμως, αυτή η σχέση του drone με τον απλό στρατιώτη που έχει αποκτήσεις τις ψηφιακές δεξιότητες για να το χρησιμοποιήσει, είναι κάτι τελείως ξένο σε εμάς. Ό δικός μας στρατιώτης κυρίως εκπαιδεύεται στο να φυλάει σκοπιά. Πρέπει λοιπόν να αλλάξει και η δομή των μονάδων.
• Πρέπει να έχουμε anti-drone ομπρέλα. Όλη η χώρα δεν έχει αντιαεροπορικό θόλο. Δεν καλύπτεται συνολικά από ένα ενιαίο αντιαεροπορικό σύστημα που να λειτουργεί ως θόλος και να μην μπορεί να περάσει κανένας μέσα σε αυτόν. Το κύριο αντιαεροπορικό όπλο της πατρίδας μας είναι τα αεροπλάνα μας.
• Για να αλλάξουμε δομή, πρέπει επίσης να βοηθήσει η εφεδρεία.
• Εμείς πιστεύουμε στον στρατό των πολιτών. Δεν πιστεύουμε μόνο στον στρατό των επαγγελματιών. Έχουμε μια λαμπρή σπονδυλική στήλη από επαγγελματικά στελέχη, αλλά αυτά πρέπει να στελεχωθούν από ανθρώπους που υπηρετούν την πατρίδα τους και την υπερασπίζουν. Όμως, πρέπει να τους εκπαιδεύσουμε για να κάνουν αυτά τα οποία χρειάζεται. Και εδώ υπάρχει και ένα κέρδος για αυτούς. Διότι αυτές οι δεξιότητες που θα αποκτήσουν για να υπηρετήσουν την πατρίδα, μπορεί να τους είναι εξαιρετικά χρήσιμες στη ζωή τους μετά.
• Και επίσης, θα δημιουργήσουμε ειδικά Σώματα με ειδικές δεξιότητες. Ας πούμε Πληροφορικής.
• Θα δημιουργήσουμε προγράμματα λοιπόν για παιδιά με ταλέντα που θα μπαίνουν στο στρατό, θα σπουδάζουν και θα δεσμεύονται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα να υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις και μετά να φεύγουν και να πηγαίνουν στην ελεύθερη αγορά, όπου θα είναι περιζήτητοι.
• Η Μονάδα 8200 του ισραηλινού στρατού, που κάνει το cyber security, είναι αφού κανείς φύγει από αυτήν το μεγαλύτερο επαγγελματικό προσόν που μπορείς να έχεις παγκοσμίως σε αυτήν την αγορά.
• Εμείς λοιπόν έχουμε φτιάξει μια μονάδα περίπου σε αυτά τα πρότυπα, της έχουμε αναθέσει και κάποια διαφορετικά πράγματα, που λέγεται Μονάδα 1864. Θα θυμηθείτε κάποτε, μετά από όχι τόσα πολλά χρόνια, τι θα σημαίνει αυτό στο βιογραφικό ενός νέου ανθρώπου. Μπορούμε λοιπόν να δημιουργήσουμε τελείως καινούρια πράγματα.
• Και από την άλλη, έχουμε ένα αμυντικό οικοσύστημα το οποίο αυτή τη στιγμή είναι πάρα πολύ μικρό. Δηλαδή για να έχετε μια αίσθηση, το συνολικό αμυντικό μας οικοσύστημα παράγει λιγότερο από το 0,74% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος.
• Δημιουργούμε ένα Κέντρο Καινοτομίας, με χρηματοδότηση, το οποίο εφοδιάζεται με τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων μέσα από μια Διεύθυνση Καινοτομίας των ενόπλων δυνάμεων που κατηγοριοποιεί τις ανάγκες και προκηρύσσουμε αυτές τις ανάγκες σε αυτό το οικοσύστημα. Ζητάμε δηλαδή από το οικοσύστημα αυτό, το οποίο σε μεγάλο βαθμό αποτελείται από startups και ανήκει σε νέα μυαλά, να μας δώσουν πρωτότυπες λύσεις που θα καλύψουν τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων.
• Και αυτό το οποίο σας λέω είναι αυτό ως σύστημα -σας το είπα λίγο απλοποιημένα- που έκανε το Ισραήλ. Από μια αγροτική οικονομία που πολεμούσε με όπλα που είτε έφερνε λαθραία, είτε αγόραζε από τους Γάλλους και μόνο στην τελική φάση από τους Αμερικανούς, μετατράπηκε στη μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη σε απόλυτες τιμές προηγμένης αμυντικής τεχνολογίας στον πλανήτη. Δε χρειάζεται να εφεύρεις τον τροχό, μπορείς κάλλιστα να τον αντιγράψεις, αφού τον προσαρμόσεις λίγο στις συνθήκες σου. Αυτό θα νομοθετηθεί στη Βουλή στις επόμενες μέρες και έχω τεράστιες φιλοδοξίες για το ΕΛΚΑΚ, το Κέντρο αυτό της Αμυντικής Καινοτομίας.
• Αυτό το οποίο πρέπει να κάνουμε είναι να βοηθήσουμε να υπάρχει και εγχώρια παραγωγή και κυρίως εγχώρια δυνατότητα συντήρησης των συστημάτων.
• Παράδειγμα, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό χρειάζεται μια καινούργια φρεγάτα. Είναι πολύ λογικό να μπούμε στο πρόγραμμα Constellation του αμερικανικού ναυτικού που μας προσφέρεται ως επιλογή εξαιτίας της αναβάθμισης των σχέσεων μας, να το συνσχεδιάσουμε μαζί με το αμερικανικό ναυτικό. Να παράξουμε στην Ελλάδα τις φρεγάτες που χρειαζόμαστε, υπολογίζουμε περίπου 7. Αλλά κυρίως, όχι μόνο να υποστηρίξουμε μετά αυτές τις φρεγάτες, αλλά να υποστηρίξουμε και όλες τις άλλες φρεγάτες όλων των άλλων κρατών και των Ηνωμένων Πολιτειών που δρουν στην περιοχή και χρειάζονται επισκευές. Αυτό μόνο μπορεί να συντηρήσει για 40 χρόνια ελληνικά ναυπηγεία.
• Χρειάζεται να ναυπηγήσουμε καινούργια υποβρύχια. Χρειάζεται να συντηρήσουμε τα ταχύπλοα σκάφη μας. Σε όλα αυτά μπορούμε να έχουμε ελληνική προστιθέμενη αξία.
• Επίσης από εδώ και πέρα στα συστήματα τα οποία αποκτάμε αν δεν είναι απολύτως επείγουσα η ανάγκη τους, θα πρέπει να φροντίζουμε ένα μεγάλο μέρος ή να κατασκευάζεται στην Ελλάδα ή τμήματος να κατασκευάζεται στην Ελλάδα.
• Όσον αφορά δε την καινοτομία αυτό το οποίο έχει αποφασίσει το Υπουργείο είναι το 1% ή 1,5% του αμυντικού προϋπολογισμού να δεσμεύεται υποχρεωτικά για να δαπανάται για συστήματα που προέρχονται από το περιβάλλον της ελληνικής καινοτομίας.
• Γιατί πρέπει να αλλάξουμε και τη λογική πάω και ψωνίζω από το ξένο ράφι. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια λογική αναζήτησης και παραγωγής του προϊόντος στην Ελλάδα.
• Καταλαβαίνω ότι μερικά από αυτά ακούγονται πολύ αισιόδοξα. Ίσως όχι οραματικά, αλλά και κάτι παραπάνω από αυτό. Θέλω να σας πω όμως το εξής και να το θυμάστε, το Ισραήλ έφτιαξε το Iron Dome μέσα σε πέντε χρόνια.
• Ο μεγαλύτερος κινητήριος μοχλός είναι η ανάγκη. Και η πατρίδα αυτή τη στιγμή έχει ανάγκη να παράξει αμυντικά συστήματα σε αυτό το περιβάλλον. Δεν μπορούμε μόνο αγοράζοντας από τα ξένα ράφια να επιβιώσουμε.
• Αυτό το πράγμα δεν μπορεί να γίνει ούτε από έναν Υπουργό προς Θεού, ούτε από μια Κυβέρνηση, ούτε από ένα κόμμα. Πρέπει να έχει συνολική στήριξη. Και πιστεύω ότι σε ένα βαθμό δημιουργείται ένα consensus από τα πολιτικά κόμματα στις λύσεις που πρέπει να προσφερθούν. Αν αυτό γίνει, λοιπόν, σας διαβεβαιώ ότι μπορούμε να πετύχουμε θαύματα.
• Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα από οιαδήποτε ελληνική Κυβέρνηση, δεν αναφέρομαι μόνο στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη, να αποστρατιωτικοποιήσει τα νησιά.
• Δεν ανήκα στη χορεία των αισιόδοξων από την αρχή. Δεν πίστευα, δηλαδή, ότι μπορούμε να μπούμε σε μία φάση επίλυσης, εάν η Τουρκία δεν βγάλει από το τραπέζι απαράδεκτες τοποθετήσεις που θα επέτρεπαν μία τέτοια διαδικασία επίλυσης. Το casus belli είναι κορυφαία τέτοια περίπτωση. Το τουρκολυβικό μνημόνιο είναι μία άλλη τέτοια περίπτωση. Όσο αυτά είναι εκεί, είναι εξαιρετικά δύσκολο, εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει πραγματική κατανόηση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
• Τώρα, η Τουρκία πράγματι μετά τους σεισμούς, μετά την επίσκεψη που είχα κάνει τότε στις σεισμόπληκτες περιοχές, μια φρικτή τραγωδία, επέλεξε μία τακτική αποχής από προκλητικές πράξεις, αλλά πράξεις. Το σημειώνω. Λεκτικά η Τουρκία διατήρησε αμείωτες τις αιτιάσεις της και τις διεκδικήσεις της και μάλιστα σιγά-σιγά και σταδιακά τις επαύξησε.
• Η σημερινή ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών κατά δημιουργίας θαλασσίων πάρκων στο Αιγαίο αφορά την περιοχή γύρω από τις Κυκλάδες! Αυτά είναι πράγματα που δημιουργούν μία συνεχώς επαυξανόμενη ατζέντα τουρκικών διεκδικήσεων απέναντι στην πατρίδα μας.
• Έχουμε λοιπόν μηδέν παραβατικότητα στο πεδίο, αλλά λεκτικά επαύξηση των τουρκικών αιτιάσεων και διεκδικήσεων. Αυτό δεν είναι καλή συνταγή μακροπρόθεσμης ύφεσης.
• Όμως, η Ελλάδα τι πρέπει να κάνει; Όσο μπορεί πρέπει να συντηρεί το περιβάλλον των μη εντάσεων επί του πεδίου τουλάχιστον. Να αντιδρά όμως κάθετα, αμέσως και απόλυτα σε οποιαδήποτε τουρκική θέση παραβαίνει το Διεθνές Δίκαιο, γιατί για αυτό συζητάμε στο τέλος της μέρας.
• Σε όλους τους ξένους εξηγώ ότι οι ελληνοτουρκικές διαφορές δεν είναι ιστορικές διαφορές που απλώς αντανακλώνται στο σήμερα, όπως πιστεύουν. Είναι νομικές, βαθύτατα νομικές διαφορές απέναντι σε μία χώρα που υποστηρίζει λύσεις σύμφωνες με το Διεθνές Δίκαιο και μια χώρα που αρνείται να παραδεχθεί ότι το Διεθνές Δίκαιο και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας είναι το πλαίσιο επίλυσης κάθε σχετικής διαφοράς.
• Κάθε λοιπόν φορά που η Τουρκία τοποθετείται, θα πρέπει να απαντάμε κάθετα απέναντι σε οτιδήποτε λέει, και με τρόπο που να γίνεται απολύτως κατανοητός και από την άλλη πλευρά.
• Αν επιλέξουμε μια «γλυκιά τοποθέτηση» μη θεωρήσουμε ότι αυτό θα γίνει δεκτό από την Τουρκία ως δείγμα καλής θέλησης. Θα γίνει δεκτό ως δείγμα αδυναμίας και η επόμενη τουρκική αιτίαση θα είναι ακόμα πιο προωθημένη.
• Πιστεύω ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει κάνει μια συγκεκριμένη επιλογή, αναζητά πιστοποιητικό συμπεριφοράς απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους διεθνείς συμμάχους, οι παραβιάσεις τουλάχιστον αυτές κάτω από τα έξι μίλια καταγράφονται από το ΝΑΤΟ, άρα είναι αυταπόδεικτες, δε βοηθά την τουρκική τοποθέτηση η επιγραφή του αιώνιου διαρκούς παραβάτη.
• Στο ορατό μέλλον θα έχουμε αυτή την αντίστιξη δηλώσεων εξαιρετικά ενοχλητικών και παράνομων, αλλά μιας συμπεριφοράς στο πεδίο πάρα πολύ προσεκτικής. Τώρα, πόσο θα κρατήσει αυτό, δεν ξέρει κανείς.
• Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνη είναι ακριβώς αυτό που λέει η φράση. Συνιστούν μέτρα που θα επιτρέψουν την αλληλοκατανόηση των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών, ώστε να μην υπάρχουν εντάσεις χωρίς λόγο. Δεν είναι ούτε διαπραγμάτευση, ούτε επίλυση σοβαρών ζητημάτων που αφορούν την ελληνοτουρκική διαφορά, αυτά είναι δουλειά του Υπουργείου Εξωτερικών και τα λύνει το Υπουργείο Εξωτερικών.
• Εγώ άλλωστε πιστεύω βαθύτατα στην ανάγκη ελληνοτουρκικής συνεννόησης.
• Η Τουρκία έχει καταλάβει ότι αν δεν επιλυθεί το Κυπριακό, οποιαδήποτε ελληνοτουρκική κατανόηση θα μπορούσε να κατρακυλήσει πάλι σε συνθήκες έντασης. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε από τη δεκαετία του ΄50 η ελληνοτουρκική ένταση δημιουργήθηκε από το Κυπριακό. Τώρα, αυτά είναι 50 χρόνια μετά την εισβολή της Τουρκίας στη Μεγαλόνησο. Εγώ έχω την αίσθηση ότι αυτό θα πρέπει να το παρουσιάσουμε ξεκάθαρα. Είναι 50 χρόνια μιας παράνομης κατοχής.
• Πρέπει να θυμίζουμε ότι μισός αιώνας είναι πάρα πολύς καιρός. Και να υπάρχει διχασμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, η Λευκωσία η τελευταία διχασμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, είναι απολύτως παράνομο και απαράδεκτο.
• Κάποια στιγμή θα πρέπει και η Τουρκία να αντιληφθεί ότι είναι συμφέρον όλων μας να οδηγηθούμε σε μια λύση του Κυπριακού.
• Πάντως λύση με την οποία ζητείται a priori η αποδοχή του κυρίαρχου στάτους της τουρκοκυπριακής οντότητας για να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, δηλαδή σε ένα πλαίσιο εκτός των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών, εκτός του διεθνούς δικαίου, είναι ένα βήμα στο απόλυτο πουθενά.